Signal – internacionalna revija za signalistička istraživanja, Beograd 1970.

Godehard Schramm

Odnedavno u jugoslovenskoj literaturi javljaju se izvesne eksperimentalne tendencije. Zajedno sa „zapadnim“ inicijativama one su bile pokazane u izborima Galerije 212 (Beograd 1968) i Rok (Beograd 1969). U međuvremenu, međutim, izdvojio se jedan samostalni pokret: signalizam Miroljuba Todorovića, čije su se obe publikacije pojavile 1970, kao signalističko izdanje internacionalnog časopisa Signal. Signalistička poezija svesno isključuje reč kao nosioca komunikacije i uvodi slova kao glavno izražajno sredstvo. Prirodno – signalizam se tu oslanja na iskustva konkretne i vizuelne poezije – ali Todorović ide još dalje: on sastavlja tekstove pomoću kompjutera, pri čemu kompjuter koristi kao vanliterarni konstrukcioni faktor, i time omogućava njegovu primenu u umetničkom stvaralaštvu. Vizuelni efekat ove poezije oslobođen je kategorije sadržaja. U radovima se istovremeno pojavljuju multidimenzionalni akcenti.

Signal broj 1, koji pored mnogih priloga zapadnoevropskih pesnika po prvi put predstavlja više jugoslovenskih autora eksperimentalne poezije, prikazuje novu figuraciju pesme u kojoj se prepliću znaci filmske „objektivnosti“, statičke slike, kompjuterska matematika i elementi pop-arta. Svesno uvođenje likovnog omogućava lakše percipiranje „tekstova“. Zoran Popović, Slobodan Vukanović, Neša Paripović i Vlada Stojiljković pripadaju ovom širokom spektru. Sam Todorović pretvara formule hemijskih supstanci u vizuelne tvorevine preuzimajući osnovne funkcije egzaktnih informacija i posredstvom kompjuterskog permutiranja stvara nove „informacije“ koje nadrastaju egzaktne funkcionalne sklopove. Pored najpoznatijih jugoslovenskih časopisa Signal otvara nove horizonte koji se jasno mogu uočiti; naročito je vidljiva povezanost sa „akcijama“ i istovremeno je podstaknuta kritika čisto estetskih tekstova. Novi pokret signalizam, koji je zasnovan na poetskim signalima, ukazuje tako i na nefunkcionalne signale naših „informacija“ koji se kamufliraju kao nužna aktualnost. Časopis Signal postaje medijum vizuelne kritike i onih impresionističkih pesama koje se, inače, mogu čitati u mnoštvu jugoslovenskih časopisa.

(Literatur und Kritik, broj 61, Beč, 1972)

Prevela s nemačkog O. Petrović

Objavljeno u knjizi „Signalizam u svetu“, Beograd, 1984.