Klaus Groh
(Senzibilizovanje načina ponašanja kao funkcija umetnosti)
Umetnost je proizvod stvaralačkog procesa i to u područjima opažanja (gledati), refleksije (misliti) i odlučivanja (delati). Ova tri područja važe isto tako za proizvođača kao i za posmatrača umetnosti. Ako jedno od ovih područja nedostaje prilikom stvaranja, onda ne nastaje nikakvo umetničko delo, nastao bi u najboljem slučaju neki dekorativni predmet, ili predmet razmene u merkantilnom smislu. Ako jedno od ovih područja nedostaje pri posmatranju umetničkog dela, onda se delo ne doživljava u čitavoj svojoj egzistencijalnoj širini.
Većinu umetničkih dela pre svega opažaju oči, njihova spoljašnja forma je znači presudna. Tek potom dolazi do njihovog tumačenja. Ne možemo uopšteno presuditi koliko je pored materijalne subjektivirane pojave nekog dela odgovorna i njegova estetska komponenta za funkcionalni sadržaj. Tako možemo dokazati da u toku umetničko-istorijskog razvoja estetske norme podležu promenama koje se odvijaju paralelno s političkim i društvenim promenama. Promenom društvenih struktura menjaju se i estetske norme. Prvobitne „ne-umetničke tvorevine“ dadaizma, na primer, pre, otprilike, šezdeset godina, u međuvremenu su prihvaćene u kanon priznatih umetničkih dela.
Tako se prilikom posmatranja različitih oblika prikazivanja i komunikativnih postupaka u savremenoj umetničkoj praksi pojavljuje jedan novi pojam: socijalna estetika, naziv s jednom promenljivom, onim socijalnim.
Naša svakodnevna sredina ili, da upotrebimo jedan umetnički termin, naš društveni environment, nadeven je optičkim dražima. Dekodiranje znakova koji nas okružuju usleđuje automatski. Svako zna da čita, svako poznaje značenje boja i sled uključivanja semafora, svako zna da tumači saobraćajne znake, i crte na meteorološkoj karti nisu više nikakve tajne. Dekodiranje sveta znakova koji nas okružuju već je postalo elementarna tehnika, već se nesvesno „pravilno“ na to reaguje.
Komunikacija je zagarantovana. Kada, naime, ova komunikacija ne bi funkcionisala zajednički život u društvu bio bi nezamisliv.
Neša Paripović naziva svoje nizove brojki ili slova jednostavno „Paperbands-Numbers“ ili „Paperbands-Letters“. Znakovi prikazani na ovom primeru izvučeni su iz svog uobičajenog okvira primene. Da li Neša Paripović koristi slova ili, kao ovde, brojke, svejedno je sa stanovišta svesne namere. Slova poznaju svi koji znaju da čitaju: to su simbolizovani glasovi. Brojke su isto tako poznate kao simbolizovana mnoštva. Paripović pokušava da znakove prikaže ne samo kao semantičke signale, nego i kao iskonske elemente, kao grafičku formu, ispuštajući sadržajno značenje znakova. Slova izvučena iz ovog konteksta gube svoje sadržajno značenje ako se ne nalaze u nekoj brojčanoj matematičkoj povezanosti. Na ovde prikazanom primeru brojka se koristi i pokazuje kao grafički element. U prvom planu se nalazi forma a ne šifrirana informacija. Signalna vrednost biva sačuvana jer se kao poznata pretpostavlja u drugim povezanostima. Čovek asocira s poznatim, pokušava da čita ili da računa, ali stoji posmatrajući spoljašnju formu.
Da li je moguće ponovo učiniti svesnim utvrđene nesvesne reakcije na svakodnevni svet signala?
Ovom pitanju, kao sadržaju svoga rada, okrenuli su se neki jugoslovenski umetnici. Miroljub Todorović, koji je tom umetničkom istraživanju dao ime signalizam, prikazuje se ovde zajedno s jednim svojim saradnikom.
Kao što čovek, vizuelnim ili audiovizuelnim putem reaguje na određene optičke ili akustičke signale, treba i primalac signala signalističkih dela da svesno posmatra svoje reakcije. Umetničkim putem, dakle estetski, neuobičajeni signali se prenose određenom auditorijumu.
Miroljub Todorović, LUNOMER, 1969.
Miroljub Todorović o tome kaže:
„Umetnost u novoj tehnološkoj eri neće nestati nego će se njena funkcija radikalno transformisati. Od prvobitne magijsko-religijske funkcije preko novovekovne stvarnosno-prikazivačke umetnost budućnosti, s onim što joj pruža elektronska civilizacija i sasvim nova tehnološka realnost, postaće instrument za modifikovanje ljudske svesti i organizovanje novih načina senzibiliteta.
Avangardna (signalistička) umetnost nalazi se u situaciji totalnog prekida s tradicijom. Dela signalističke umetnosti pored donošenja novih ideja posebno polažu i na proširenje ljudske senzorne svesti... Fenomen signalističke umetnosti... uvodi nas u lavirinte jedne nove vizije planetarne sveukupnosti bića oslobođenog svega onog što označavamo kao tradicionalističku i didaktičku umetnost... Biće neopterećeno formalno-materijalnim i jezičkim nemogućnostima. Biće-svest čija metajezička komunikativnost prevazilazi sve ono što bi u ovom trenutku i mogli zamisliti... Signalističko delo je otvoreno delo. To je čitav galaktički sistem spreman da izdrži sve intervencije a da pri tom ne bude uništen.1“
A o komunikaciji Todorović piše:
„Komunikacija je u osnovi samog bića. Element je i činjenica njegovog postojanja. Nesumnjiva mera hoda i rasta od prvobitne rudimentarne ka moćnoj planetarnoj svesti. Komuniciram (opštim), dakle postojim, dakle, stvaram... Ona je i društveno-istorijska i egzaktna i subjektivna... Njene metode, njene moći i slabosti su zatvoreni krugovi društva, vremenom, prostorom, verom, jezikom, tehnološkim sredstvima vezanih zajednica, oaze bića čvrsto spletenih nevidljivim ali teško kidljivim nitima. Ona je krvotok i nervni sistem jednog komplikovanijeg organizma, ali ujedno i njegova podmukla bolest koja će ga uništiti onog trenutka kada oseti da je postao sam sebi dovoljan i da joj onemogućuje dalju ekspanziju. Njena sredstva su stepenici civilizacije. Komunikacija je temelj i hrana čovekovih otkrića. Čudovište iz bajke koje samo sebe proždire i ponovo se rađa sve veće i sve nezasitije.“
Miroljub Todorović koji kao glavni sadržaj svih svojih radova koristi signalističke elemente, pokazuje ovde u svom radu dve asocirajuće okrugle forme: loptasti oblik GLAVU i loptasti oblik GLOBUS, koji se kombinuje u značenjskom iskazu. Donji deo, glava, obuhvata čovečanstvo, koje (V. Miroljub Todorović, SIGNALIZAM, Gradina, Niš 1979, str. 149-150, 152 i 111. Prim. prev.) se opet upliviše i oblikuje samo kroz svoju sredinu, socijalnu, geografsku i političku strukturu, ovde prikazanu polovinom globusa. Sve ujedno čini koherentno jedinstvo: stoga ekvivalentna podela obeju komponenata u dve podjednake velike polulopte. Odnosi veličina su izabrani tako da jedna komponenta ne prevazilazi drugu po važnosti. Čoveka možemo videti samo u povezanosti s njegovom sredinom koja ga oblikuje i utiče na njega. Isto tako kao što nebesko telo Zemlju možemo sada videti i pod uticajem ljudi a ne više samo kao prirodnu geografsko-geološku planetu.
Nekoliko podataka o umetnicima: Miroljub Todorović (rođ. 1940) živi i radi u Beogradu i imao je od 1958. veliki broj izložbi u zemlji i inostranstvu; on je izdavač brojnih antologija o signalizmu i o kompjuterskoj poeziji.
Neša Paripović (rođ. 1942) takođe živi i radi u Beogradu; njegovi radovi objavljeni su u jugoslovenskim i stranim časopisima.
(Osteuropa, Berlin, januar 1977)
S nemačkog preveo M. Tabaković
Objavljeno u časopisu ''Koraci'', broj 1-2, 1982. i u knjizi ''Signalizam u svetu'', Beograd, 1984.
No comments:
Post a Comment